10 tiến bộ đột phá vĩ đại của y học thế giới năm 2016
Các bạn có thể đọc thêm về : Virut ma.
Năm 2016 sắp kết thúc,
chúng ta hãy cùng nhìn lại những thành quả đáng ghi nhận và bước tiến độ phá
của y học thế giới trong suốt một năm qua.
Đó là kết quả làm việc
không mệt mỏi của các nhà khoa học, các bác sĩ và nhân viên y tế. Họ đến từ
nhiều bệnh viện, trường đại học, từ những công ty lớn như IBM, cho tới một
startup nhỏ như Levita Magnetics. Những thành tựu vinh danh các đất nước phát
triển như Hoa Kỳ, Anh, Trung Quốc, cho tới các quốc gia thuộc nửa thế giới còn
lại như Cuba và Tây Phi.
Hãy cùng xem trong năm
2016, họ đã tạo nên được những đột phá gì trong y học:
1. Chấm dứt đại dịch Ebola
Ebola là loại virus
lây bệnh sốt xuất huyết ở người và các loài linh trưởng khác. Theo WHO, bệnh
lây lan do tiếp xúc với người bệnh hoặc động vật nhiễm virus. Tỷ lệ tử vong của
những người nhiễm bệnh ở mức cao, từ 25% lên đến 90%, tùy thuộc vào chủng
virus.
Bắt đầu từ nằm 2014
tại Guinea, bệnh dịch Ebola bùng phát. Từ lúc đó tới khi tổ chức y tế thế giới
(WHO) thông báo chấm dứt dịch bênh vào tháng 01 năm 2016, đã có hơn 11.300 cái
chết và ảnh hưởng sức khỏe của 18.500 người trên thế giới.
Sở dĩ, ta đạt
được thành tựu đó là nhờ vào sự nổ lực
của hệ thống y tế các quốc gia Tây Phi và sự chung tay của các đoàn cứu trợ
tình nguyện trên toàn thế giới.
2. Lần đầu tiên trong lịch sử, một người nhiễm HIV được chữa khỏi
hoàn toàn
Đó là trường hợp người đàn ông 44 tuổi, một trong 50 bệnh nhân tham
gia vào nghiên cứu điều trị HIV thực hiện bởi 5 trường đại học hàng đầu Vương
quốc Anh. Các bác sĩ đã tiêm vào người ông một loại vắc-xin để giúp cơ thể nhận
biết các tế bào bị nhiễm HIV.
Tiếp đó, họ tiêm thêm
một loại thuốc có tên Vorinostat để kích hoạt các tế bào T không hoạt động. Nhờ
đó hệ thống miễn dịch có thể tự nhận biết và loại bỏ hoàn toàn các tế bào nhiễm
virus HIV. Kết quả là xét nghiệm máu của bệnh nhân này không phát hiện thấy bất
kỳ dấu hiệu nào của virus HIV, cho thấy rằng phương pháp mới có thể chữa khỏi
tận gốc căn bệnh thế kỷ.
Giáo sư Sarah
Fidler đến từ Imperial College London nói với The Times: “Tại thời điểm này liệu pháp chưa thể đưa vào
thực tiễn, nhưng trong tương lai không xa chúng tôi hi vọng rằng nó sẽ cứu được
cả nhân loại”.
3. Loại bỏ một bệnh ung thư, hàng chục ngàn bệnh nhân không còn
phải xạ trị
Trong năm 2016,
lần đầu tiên một Ủy ban quốc tế, với sự tham gia của các bác sĩ đến từ nhiều
quốc gia trên thế giới, đã quyết định loại bỏ một trường hợp chẩn đoán ung thư ra khỏi danh
sách.
Nó là trường hợp
EFVPCT, một tổ chức tuyến giáp có lõi là các tế bào giống như ung thư bị bao
bọc hoàn toàn bởi các mô xơ. Bởi vậy, tế bào giống ung thư không thể thoát khỏi
vỏ bọc và di căn sang các bộ phận khác của cơ thể.
Với việc EFVPCT không
còn là ung thư, hàng chục ngàn bệnh nhân bây giờ sẽ không còn phải cắt bỏ toàn
bộ tuyến giáp hoặc xạ trị. Về cơ bản, họ không còn là bệnh nhân ung thư nữa mà
chỉ phải điều trị một khối u không xâm lấn.
Từ lâu, u dạng EFVPCT
đã không còn được điều trị theo phác đồ dành cho ung thư, nhưng chỉ tại một số
bệnh viện lớn của Hoa Kỳ. Với tuyên bố chính thức, nó sẽ trở thành tin vui cho
10.000 bệnh nhân mắc u này mỗi năm trên khắp đất nước, và cả các bệnh nhân bên
ngoài nước Mỹ.
4. Đưa thuốc vượt qua hàng rào máu não thành công
Hàng rào máu não là
một lớp tế bào chuyên biệt, gọi là tế bào nội mô đóng vai trò kiểm soát sự nhập
cảnh của các phân tử vào não. Các phân tử cần thiết cho chức năng não như axit
amin, oxy, glucose và nước sẽ được phép đi qua hàng rào máu.
Ngược lại, các chất
không cần thiết khác sẽ bị cản lại ở đây, mà vô tình bao gồm cả những loại
thuốc điều trị bệnh do con người phát triển.
Bởi vậy trong suốt cả
1 thế kỷ qua, thách thức lớn nhất trong việc điều trị các bệnh về não như chứng
mất trí, Alzheimer và cả ung thư não là phải tìm ra cách đưa thuốc vượt qua
hàng rào máu, vào não một cách an toàn.
Trong một
nghiên cứu đăng trên tạp chí The Journal of Clinical Investigation vào đầu
tháng 4, một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Cornell, Hoa Kỳ đã sử dụng một phân tử thuốc có tên Lexiscan để làm được
điều đó.
“Chúng tôi đã có thể mở ràng rào máu trong một
thời gian ngắn. Tuy nhiên, nó là đủ dài để cung cấp các liệu pháp điều trị vào
não, cũng không quá lâu để gây nên bất kỳ tổn hại nào”, phó giáo sư Margaret Bynoe, tác giả chính nghiên cứu cho
biết. "Tiềm năng đây sẽ là bước đột
phá cho các bệnh như Alzheimer, Parkinson, tự kỷ, u não”.
5. Bí mật tồn tại 20 năm của tiểu đường được giải mã
Tiểu đường type 1 là
một tình trạng tự miễn dịch, nghĩa là nó được gây ra khi hệ miễn dịch quay lại
tấn công chính cơ thể. Trong trường hợp cụ thể, đó là các thế bào beta sản xuất
insulin trong tuyến tụy.
Mặc dù biết
rằng hệ miễn dịch sẽ tấn công trở lại các tế bào đảo tụy trong tiểu đường type
1, các nhà khoa học đã rất khó khăn để tìm ra mục tiêu cấp phân tử của các
kháng thể. Trong suốt thời gian dài, họ chỉ xác định được 4 trong 5 mục tiêu đó
và phải vật lộn với phân tử cuối cùng trong suốt 20 năm. Bây giờ, nó đã được
tìm ra là một protein có tên Tetraspanin-7.
“Với phát hiện mới này, chúng ta đã hoàn thành
việc xác định những mục tiêu mà hệ miễn dịch đang nhắm tới. Chúng ta đã có bức
tranh hoàn chỉnh về tiểu đường type 1”, nhà nghiên
cứu Michael Christie đến từ Đại học Lincoln, Anh cho biết.
6. Kỹ thuật mổ từ tính, bắt đầu một cuộc cách mạng mới
Mặc dù chỉ là
một startup, Levita Magnetics đã chứng tỏ với thế giới rằng các cuộc cách mạng
trong y học hoàn toàn có thể bắt đầu từ một công ty nhỏ bé. Trong tháng 8 vừa
rồi, kỹ thuật mổ từ tính của
họ đã lần đầu tiên được cấp phép bởi Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ
(FDA).
Phẫu thuật từ tính
hoạt động dựa trên một chiếc kẹp được gắn nam châm đặc biệt phát triển bởi
Levita Magnetics. Nó đã được ứng dụng thành công trong khoảng 50 ca mổ cắt bỏ
túi mật. Với nguyên lý giảm xâm lấn đến mức tối thiểu và không để lại sẹo nhìn
thấy, phẫu thuật từ tính sẽ là tương lai tiếp theo của hình thức mổ nội soi đã
rất phổ biến trong thời điểm hiện tại.
7. Thử nghiệm vắc-xin ung thư phổi của Cuba tại Mỹ
Lời hứa hẹn từ
năm 2015 giữa Cuba và Hoa Kỳ cuối cùng cũng đã được thực hiện. Vào những tháng
cuối năm 2016, Cục quản lý Thực phẩm và dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) chính thức cho phép thử nghiệm lâm sàng vắc xin ung thư phổi CIMAvax
của Cuba tại Mỹ.
CIMAvax là một hình
thức của liệu pháp miễn dịch được phát triển từ 25 năm trước bởi Trung tâm Miễn
dịch phân tử Hanava. Được sử dụng cho bệnh nhân ung thư phổi, CIMAvax sẽ kích
thích hệ thống miễn dịch ngăn chặn một loại protein mà khối u cần sử dụng để
tăng trưởng, từ đó gia tăng khả năng chữa trị cho người bệnh.
Cuộc thử nghiệm
được tiến hành bởi Viện Nghiên cứu ung thư Roswell Park, New York và Trung tâm
Miễn dịch phân tử Cuba. “Đây là lần đầu tiên trong kỷ nguyên hiện đại, hai tổ chức của Cuba
và Mỹ được cho phép hợp tác với nhau”, Candace
Johnson, chủ tịch Viện Roswell Park phát biểu kỷ niệm dấu mốc đột phá.
Không chỉ là niềm hi
vọng riêng cho các bệnh nhân Hoa Kỳ được tham gia thử nghiệm CIMAvax, với việc
Cuba sẵn sàng chuyển giao công nghệ của mình, vắc xin ung thư phổi sẽ có thể
được tiếp tục phát triển tại Mỹ.
Chúng ta có quyền hi
vọng các nhà khoa học Hoa Kỳ có thể tiếp tục cải tiến CIMAvac trở nên hiệu quả
hơn, những gì mà các đồng nghiệp của họ ở Cuba trước đây, với hạn chế của tình
trạng cấm vận đã chưa thể làm được.
8. Trí tuệ nhân tạo của đã học được cách chữa bệnh
Trí tuệ nhân
tạo (AI) đang cho thấy mình có thể làm được nhiều điều hơn việc chỉ là một
robot trông nhà. Minh chứng là trong tháng 10 năm nay, IBM đã thử nghiệm thành
công siêu máy tính trí tuệ nhân tạo Watson của họ trong việc hỗ trợ chẩn đoán và điều trị ung thư.
Các chuyên gia tại
trường Y khoa thuộc Đại học Bắc Carolina đã thử nghiệm Watson bằng cách cho AI
này phân tích 1.000 trường hợp bị chẩn đoán mắc ung thư. Trong 99% các trường
hợp này, Watson có thể khuyến cáo các cách chữa trị phù hợp với đề nghị thực tế
từ các bác sĩ chuyên khoa ung thư.
Không chỉ vậy, từ khả
năng đọc và tóm tắt có hệ thống hàng ngàn tài liệu chỉ trong vòng vài phút,
Watson còn có thể tìm ra các cách chữa trị khác mà những bác sĩ con người có
thể đã bỏ qua, cho khoảng 30% các trường hợp.
Ngoài ra tháng
trước, một trí tuệ nhân tạo khác của Đại học Harvard cũng đã có thể sử dụng deep learning để tự pha chế hàng tỷ tỷ phân tử thuốc.
Giáo sư Aspuru-Guzik, trưởng nhóm tạo ra hệ thống trí tuệ nhân tạo này cho biết
nó sẽ trở thành tương lai của ngành nghiên cứu dược phẩm.
9. Trung Quốc trở thành quốc gia đầu tiên ứng dụng kỹ thuật chỉnh
sửa gen trên người
Tháng 11 vừa
rồi, các nhà Trung Quốc đã tạo nên một bước tiến đột
phá: Lần đầu tiên một tập hợp các tế bào chỉnh sửa gen bằng kỹ thuật
CRISPR-Cas9 được đưa vào cơ thể con người.
Cụ thể, các nhà khoa
học Trung Quốc đã thử nghiệm điều này trên bệnh nhân ung thư phối. Kết quả nằm
trong hi vọng những tế bào đã chỉnh sửa gen sẽ giúp họ chống lại căn bệnh ác
tính. Các tế bào miễn dịch ở bệnh nhân ung thư phổi được rút ra để chỉnh sửa
gen bằng CRISPR-Cas9. Sau đó, chúng được tiêm trở lại cơ thể bệnh nhân. Các tế
bào tìm kiếm và tiêu diệt tế bào ung thư, từ đó chữa chữa lành bệnh.
Về mặt lý thuyết, công
nghệ CRISPR-Cas9 có thể giúp các nhà khoa học loại bỏ tất cả các gen di truyền
gây ung thư ở ngườ,i trước cả khi tiến trình ung thư xảy ra. Ngoài ra, chỉnh
sửa gen cũng có thể loại bỏ các gen gây bệnh di truyền khác.
10. Liệu pháp thể thực khuẩn, tương lai cho cuộc chiến với kháng
kháng sinh
Tháng 1 năm 2016, một
người đàn ông hơn 80 tuổi tại Hoa Kỳ được tiêm hơn 10 triệu thể thực khuẩn
OMKO1 vào lồng ngực. Thủ thuật y tế được thực hiện trong một ca điều trị nhân
đạo, khi tình trạng của ông đã trở nên vô phương cứu chữa. Các vi khuẩn kháng
kháng sinh ăn ruỗng một lỗ hổng trên ngực ông, sau một ca phẫu thuật điều trị
bệnh tim mạch.
Đó là câu chuyện của Ali
Khodadoust, một bác sĩ nhãn khoa tại New Haven. Ông đã trở thành
minh chứng hùng hồn cho tương lai điều trị của liệu pháp thể thực khuẩn. Liệu
pháp này sử dụng các virus để lây nhiễm và giết chết vi khuẩn, cho dù nó đã
kháng thuốc kháng sinh đến tuyệt đối.
Trong bối cảnh
năm 2016, lần đầu tiên một cuộc họp Đại hội đồng của Liên Hợp Quốc phải đưa
tình trạng kháng kháng sinh trở thành một cảnh báo ngang hàng đại dịch AIDS và Ebola. 10 triệu thể thực khuẩn
chữa bệnh cho Ali Khodadoust đã trở thành câu chuyện cho hi vọng, trước khi
chúng ta bước vào kỷ nguyên "hậu kháng sinh" trong một vài
thập kỷ tới.
